Wegwijs in bekwaamheidseisen: welke eisen gelden er voor u?

Wettelijke eisen

Aan medewerkers van financiële instellingen worden wettelijke vakbekwaamheidseisen gesteld wanneer zij klanten informeren of adviseren over financiële producten, financiële instrumenten en de dienstverlening daaromheen.

Kort door de bocht komt het onderscheid op het volgende neer.

• Financiële producten: financiële producten zijn alle producten die financiële dienstverleners aan particuliere en zakelijke klanten aanbieden. Denk daarbij aan krediet, verzekeringen, betaalrekeningen en financiële instrumenten.
• Financiële instrumenten: financiële instrumenten is dus een ‘subcategorie’ van de financiële producten. Hieronder vallen kort gezegd alle vermogenstitels die op de financiële markten worden verhandeld, zoals effecten en derivaten.

Het belang van dit onderscheid

Waarom is dit onderscheid van belang?

Wet op het financieel toezicht

Artikel 4:9 lid 2 van de Wft bepaalt: ”Een financiële dienstverlener draagt zorg voor de vakbekwaamheid van zijn werknemers en van andere natuurlijke personen die zich onder zijn verantwoordelijkheid rechtstreeks bezighouden met het verlenen van financiële diensten aan consumenten of, indien het financiële diensten met betrekking tot verzekeringen of herverzekeringen betreft, cliënten.”

De financiële dienst wordt in art. 1:1 van de Wft gedefinieerd als:

1. aanbieden;
2. adviseren over andere financiële producten dan financiële instrumenten;
3. beheren van een beleggingsinstelling of beheren van een icbe;
4. bemiddelen;
5. herverzekeringsbemiddelen;
6. optreden als clearinginstelling;
7. optreden als gevolmachtigde agent of ondergevolmachtigde agent; of
8. verlenen van een beleggingsdienst;
9. verrichten van een beleggingsactiviteit

Markets in Financial Instruments Directive II (MiFID II)

Door de formulering van punt 2 hierboven ontstaat in de vakbekwaamheid een tweedeling tussen de ‘WFT-adviseur’ en de ‘MiFID-informant of -adviseur’.

De bekwaamheidseisen aan een medewerker van een financiële instelling die klanten informeert of adviseert over financiële instrumenten liggen namelijk vast in MiFID II en zijn uitgewerkt door ESMA, de Europese toezichthouder op de financiële markten.

Art. 4:9 lid 3 van de Wft vermeldt daarom expliciet het volgende: ”Een beleggingsonderneming draagt zorg voor de vakbekwaamheid van haar werknemers en van andere natuurlijke personen die onder haar verantwoordelijkheid cliënten informeren over financiële instrumenten, beleggingsdiensten of nevendiensten of zich rechtstreeks bezighouden met het adviseren van cliënten over financiële instrumenten.”

In MiFID II is dit in artikel 25 lid 1 als volgt verwoord: ”De lidstaten schrijven voor dat beleggingsondernemingen waarborgen en op verzoek van de bevoegde autoriteiten aantonen dat natuurlijke personen die beleggingsadvies of informatie over financiële instrumenten verstrekken, of beleggingsdiensten of nevendiensten aan cliënten verlenen namens de beleggingsonderneming, over de nodige kennis en bekwaamheid beschikken om hun verplichtingen overeenkomstig artikel 24 en onderhavig artikel na te komen. De lidstaten maken de criteria ter beoordeling van deze kennis en bekwaamheid openbaar.”

Rol ESMA

In lid 9 van dit artikel krijgt ESMA de bevoegdheid dit verder uit te werken: ”ESMA stelt uiterlijk op 3 januari 2016 richtsnoeren vast waarin de criteria worden vastgesteld voor de overeenkomstig lid 1 vereiste beoordeling van kennis en bekwaamheid.”

Dit zijn de ‘Richtsnoeren voor de beoordeling van kennis en bekwaamheid’, die in Nederland door DSI zijn vertaald in eindtermen (exameneisen) voor de belangrijkste beroepsgroepen in retail en institutioneel beleggen en treasury.

Wie moet nu wat?

Tot zover een ‘rondje langs de wetten’. Wat betekent dit nu in de praktijk voor de medewerker en diens werkgever? Waar moet u aan voldoen en welke opleidingseisen passen bij wie?

Een overzicht:

• Wft: financiële producten m.u.v. financiële instrumenten – initieel Wft-examen – Permanente Educatie (PE) en Permanent Actueel (PA) – voor financieel adviseurs
• MiFID II: financiële instrumenten, beleggingsdienstverlening en nevendiensten – ESMA – DSI-certificering – Permanent Vakbekwaam – voor informerend en adviserend medewerker

Een belangrijk onderscheid tussen beide regimes is het volgende.

Wft regime

Het Wft-regime is een gesloten norm voor adviseurs. Er wordt gewerkt met een centrale examenbank die wordt beheerd door DUO en decentrale examens door geaccrediteerde exameninstituten.
Medewerkers die vakinhoudelijk klantcontact hebben maar niet adviseren, hoeven niet aan deze wettelijke norm te voldoen, maar moeten wel vakbekwaam zijn. Financiële instellingen gaan hier op twee manieren mee om:

• Ze verplichten deze medewerkers aan dezelfde eisen te voldoen als de adviseurs; of
• Ze hanteren een bedrijfsvoeringsmodel en bepalen zelf welke kennis zij voldoende vinden voor uitoefening van de functie.

Initiële diploma’s

De Wft kent wettelijke diploma’s voor de volgende adviseurs:

De diverse gekeurde modules zijn de samenstellende delen van de examens. Gelijke kleuren betekent gelijke modules.

Om te mogen adviseren in bijvoorbeeld hypothecair krediet, moet beschikken over het diploma Adviseur Hypothecair krediet. Dit bestaat uit de modules Basis, Vermogen en Hypothecair krediet.

Doorlopende eisen

Om te mogen blijven adviseren, moet u vervolgens periodiek het PE-examen doen dat bij uw diploma hoort. PE staat voor Permanente Educatie. De lopende periode waarin u dit examen moet doen, loopt van 1 april 2019 tot 1 april 2022.

Daarnaast stelt de wet de eis dat u doorlopend aantoonbaar vakbekwaam moet zijn. In de markt heet dit Permanent Actueel. Diverse opleiders bieden hier een programma voor aan, dat actualiteiten biedt passend bij uw diploma.

MiFID regime

Het MiFID-regime is een open norm. Instellingen kunnen hieraan dus op hun eigen manier invulling geven, zolang zij maar kunnen aantonen dat hun medewerkers deskundig en vaardig zijn voor hun werk.

In Nederland wordt deze eis voor het grootste deel ingevuld via een DSI-certificering. DSI en AFM hebben namelijk een convenant waarin is vastgelegd dat AFM ervan uitgaat dat iemand met een DSI-certificering voldoet aan de ESMA-eisen. Let wel: het gaat dan wel om een certificering die past bij de werkzaamheden.

Meestal wordt hier gesproken over de ESMA-eisen, omdat ESMA de algemene norm heeft geconcretiseerd. DSI heeft de volgende ordening in deze markt aangebracht.

Retail

DSI kent drie ESMA-certificeringen voor de retailmarkt:

• DSI Adviseren Beleggen Maatwerk Retail (ESMA)
• DSI Adviseren Beleggen Standaard Retail (ESMA)
• DSI Informeren Beleggen Retail (ESMA)

De ‘oude’ DSI-registers Beleggingsadviseur en Vermogensbeheerder bestaan niet meer, die zijn vervangen door de ESMA-certificeringen. Onder welke certificering medewerkers vallen hangt af van het werk dat ze doen. Een hogere certificering is geen punt (maatwerk > standaard > informeren), een lagere wel.

Institutioneel

Daarnaast kent DSI vier ESMA-certificeringen voor de institutionele markt:

• DSI Adviseren Beleggen Institutioneel (ESMA)
• DSI Informeren Beleggen Institutioneel (ESMA)
• DSI Informeren Treasury (ESMA)
• DSI Adviseren Treasury (ESMA)

Voor een DSI-certificering moet u onder andere de geaccrediteerde examens behalen.

Doorlopende eisen

Vervolgens vereist ESMA: “Ondernemingen … voeren ten minste jaarlijks, een interne en externe evaluatie van de behoefte aan ontwikkeling en ervaring bij personeelsleden uit, beoordelen ontwikkelingen in regelgeving en treffen alle nodige maatregelen om aan deze eisen te voldoen.”

DSI heeft dit vertaald naar de eis dat gecertificeerden jaarlijks het geaccrediteerde Permanent Vakbekwaam-programmavoor hun certificering moeten doen.

Eigen model

DSI-certificeringen dekken echter niet altijd de lading. Er zijn medewerkers die wel onder het MiFID-regime vallen, maar die niet in een DSI-certificering passen. Op zich is dit geen probleem, aangezien MiFID II een open norm is waaraan u zelf invulling kunt geven. U moet echter wel kunnen aantonen dat u met eigen programma’s voldoet aan de ESMA-richtsnoeren.

Maatwerk is dus zeker mogelijk, maar het moet wel dekkend en aantoonbaar zijn. En in dat laatste zit vaak de pijn. Er zijn immers veel medewerkers die in het verleden voldoende opleidingen hebben gedaan en bovendien jarenlange werkervaring hebben. Daarmee is echter niet altijd aantoonbaar dat zij aan de ESMA-richtsnoeren voldoen.

Dan maar kiezen voor een DSI-certificering is echter ook niet per se een oplossing. In de ESMA-richtsnoeren staat namelijk dat kennis en ervaring van personeel “in overeenstemming met de reikwijdte en het niveau van de relevante verleende diensten” moet zijn.

Overige keurmerken

Naast de Wft-adviseur en de ESMA-informant en -adviseur kennen we onder andere ook nog financieel planners, hypothecair planners, VBA- en CFA-gediplomeerden en erkend hypotheekadviseurs. Allemaal waardevolle examens die deels Wft-diploma’s omvatten of geaccrediteerd zijn door DSI, al dan niet in combinatie met een ESMA-deficiëntie.

Een aantal van deze keurmerken heeft ook nog hun eigen permanente-educatievereisten. Deze zijn alle bedoeld om het vak bij te houden. Dat wil echter niet zeggen dat u daarmee Wft- of DSI-compliant bent.

Conclusie

Het is belangrijk om goed in kaart te brengen aan welke bekwaamheidseisen u moet voldoen en hoe. U raakt immers snel de weg kwijt in dit doolhof van eisen en afkortingen. En het is zonde van de tijd en moeite als u diploma’s haalt die op zichzelf waardevol zijn, maar u niet helpen te voldoen aan de vereisten.

Onze learning consultants helpen u graag te achterhalen aan welke bekwaamheidseisen u moet voldoen. Neem contact met ons op voor persoonlijk advies, of bekijk de website van ons opleidingsinstituut, The Ministry of Compliance.