Vereenvoudigd beboeten door de AFM: 5 vragen

Wat is vereenvoudigd beboeten?

Als een overtreder van toezichtregelgeving de overtreding erkent en een boete van de AFM accepteert, dan verlaagt de AFM die boete met 15%. Ook wordt een verkort boetebesluit gepubliceerd. Deze werkwijze is nieuw in het financiële toezicht. De Nederlandsche Bank (DNB) heeft (nog) geen soortgelijke procedure. Wel zien we iets vergelijkbaars bij de Autoriteit Consument & Markt (ACM), die toeziet op de naleving van o.a. de Mededingingswet. De ACM heeft in 2018 richtsnoeren gepubliceerd over het versneld afdoen van boetes.

Hoe gaat vereenvoudigd beboeten in z’n werk?

Eerst moet de AFM vaststellen dat de toezichtregelgeving is overtreden. Indien sprake is van één of meer overtredingen en er aanleiding is om daarvoor een bestuurlijke boete op te leggen, beoordeelt de AFM of de zaak zich leent voor vereenvoudigde afdoening (zie derde vraag). Als dat het geval is, volgt de navolgende stapsgewijze procedure.

1. De AFM stuurt de overtreder het voornemen tot het opleggen van een bestuurlijke boete. Hierin verwijst de toezichthouder naar de vereenvoudigde procedure. De overtreder kan op dit voornemen reageren met een zienswijze. Deze zogenaamde “pre-besluit fase” is in dit artikel toegelicht.
2. De overtreder kan in de zienswijze of in een aparte reactie aan de AFM kenbaar maken open te staan voor de vereenvoudigde procedure. Dat kan ook als in het boetevoornemen niet expliciet op deze procedure is gewezen. Als de overtreder niet duidelijk aangeeft of hij openstaat voor de vereenvoudigde procedure gaat de AFM dit na.
3. Als de overtreder hier positief tegenover staat, stuurt de AFM een concept verkort boetebesluit en een verklaring vereenvoudigde afdoening. Het concept boetebesluit omvat in dat geval (i) een verkorte weergave van de feiten en haar beoordeling daarvan, (ii) het verlaagde boetebedrag en (iii) een concept van het persbericht. Met de ondertekening van die verklaring bevestigt de overtreder (i) dat de overtreding(en) conform het verkorte boetebesluit worden erkend, (ii) dat de daarvoor op te leggen boete wordt geaccepteerd en (iii) dat de boetezaak daarmee definitief wordt afgedaan.
4. De overtreder kan de AFM eenmalig verzoeken om feitelijke onjuistheden aan te passen in het verkorte boetebesluit. De AFM beoordeelt het aanpassingsverzoek en stuurt, als zij daar aanleiding toe ziet, een aangepast boetebesluit. De overtreder reageert hierop met “akkoord” of “niet akkoord”. Als de overtreder niet akkoord is, eindigt de vereenvoudigde procedure en doorloopt de AFM het reguliere boetetraject.
5. Door de ondertekende verklaring te retourneren aan de AFM accepteert de overtreder het aanbod tot vereenvoudigde afdoening. Daarop verzendt de AFM het definitieve verkorte boetebesluit aan de overtreder en publiceert dit op haar website. De overtreder moet vanzelfsprekend het boetebedrag aan de AFM betalen. Hiermee eindigt de vereenvoudigde procedure.

Het staat een overtreder uiteraard vrij niet in te gaan op het aanbod van de AFM om een boete vereenvoudigd af te doen. In dat geval wordt het reguliere boetetraject doorlopen. Als dat leidt tot het opleggen van een bestuurlijke boete staat daartegen bezwaar en (hoger) beroep open. Het reguliere traject wordt ook gevolgd als de AFM van oordeel is dat een boetezaak zich niet leent voor vereenvoudigde afdoening.

Welke boetezaken komen hiervoor in aanmerking?

Er zijn geen concrete criteria of voorwaarden waaruit volgt welke boetezaken in aanmerking komen voor vereenvoudigde afdoening en welke niet. De procedure vermeldt alleen dat het initiatief voor het starten van de procedure bij de AFM ligt. En dat de AFM dit initiatief uitsluitend neemt in gevallen waarin zij hiervan “voldoende efficiëntievoordelen” verwacht. Wanneer van die voordelen sprake is of kan zijn, blijkt niet uit de procedure. De afweging is waarschijnlijk casus-specifiek.

In het nieuwsbericht waarmee de AFM de procedure op 18 januari 2022 wereldkundig maakte, staat dat verschillende factoren een rol spelen bij de afweging of vereenvoudigde afdoening een optie is. Bijvoorbeeld of er principiële kwesties spelen die vragen om een volledig uitgewerkt boetebesluit. En of het in geval van meerdere samenhangende boetezaken haalbaar is. Ook de houding van de overtreder in het proces kan meewegen.

De richtsnoeren van de ACM daarentegen zijn iets concreter. Daarin staat dat de ACM alleen met een partij in gesprek gaat over vereenvoudigde afdoening als de overtreding is beëindigd. Ook geeft de ACM een voorbeeld wanneer sprake is van “voldoende efficiëntievoordelen”. Bij een boetezaak met meerdere partijen wordt alleen een vereenvoudigde procedure aangeboden als alle partijen bereid zijn tot erkenning van de overtreding en acceptatie van een boete. Anders dan bij de AFM is deze bij de ACM overigens 10% lager dan het reguliere boetebedrag.

Vereenvoudigd beboeten door de AFM in de praktijk

De AFM heeft de procedure, zoals gezegd, inmiddels driemaal toegepast. In de nieuwsberichten waarmee deze boetes zijn gepubliceerd, staat dat de overtreder “volledige medewerking” aan het onderzoek heeft gegeven. Ook is in één geval sprake van een “inmiddels beëindigde overtreding”. Uit de andere boetebesluiten blijkt dat herstelacties zijn uitgevoerd en/of maatregelen zijn getroffen om herhaling van de overtreding te voorkomen. Vermoedelijk zijn deze factoren van belang om een boete vereenvoudigd af te doen. In de boetebesluiten zelf is de motivering immers verder beperkt tot een weergave van de verklaring die de overtreders hebben ondertekend.

Wat zijn de voor- en nadelen voor een financiële onderneming?

De procedure om een boetezaak vereenvoudigd af te doen heeft voor- en nadelen. Een financiële onderneming die hiermee te maken krijgt, zal de afweging moeten maken wat in haar specifieke situatie doorslaggevend is. En of de vereenvoudigde procedure gunstig is of juist niet.

Voordelen

• Sneller duidelijkheid voor de financiële onderneming, waardoor deze de zaak achter zich kan laten en met een ‘schone lei’ verder kan gaan.
• Minder ‘vuile was’ op straat. De AFM publiceert een beknopt boetebesluit met verkorte weergave van de feiten en haar beoordeling daarvan. Een ‘regulier’ boetebesluit bevat vaak een veel gedetailleerder feitenrelaas en dat blijft achterwege bij de vereenvoudigde procedure.
• Een lagere boete, omdat het reguliere boetebedrag dat is vastgesteld op grond van het Boetetoemetingsbeleid AFM 2021 wordt verlaagd met 15%.

Nadelen

• Geen verweer mogelijk tegen een onjuist oordeel van de AFM. De beboete partij ziet namelijk af van alle reguliere rechtsmiddelen tegen een handhavingsbesluit waarin dit aan de bestuursrechter kan worden voorgelegd. Weliswaar kan een overtreder de AFM eenmalig verzoeken feitelijke onjuistheden aan te passen in een verkort boetebesluit, maar het is vervolgens aan de AFM om dat wel of niet te honoreren.
• Geen verweer tegen de boetehoogte. Op grond van haar Boetetoemetingsbeleid berekent de AFM wat in het concrete geval een passende boete is. Normaliter kan dit in bezwaar, beroep of hoger beroep ter discussie worden gesteld. Maar ook hier wordt door de beboete partij vanaf gezien.

Vereenvoudigde afdoening laat onverlet dat ook deze boete een toezichtantecedent is voor iedereen die een functie als (mede)beleidsbepaler bekleedde of feitelijk zeggenschap had over het beleid van de financiële onderneming aan wie de boete is gegeven. Toezichtantecedenten kunnen relevant zijn voor de beoordeling van de betrouwbaarheid van betrokken personen.

Wat kan Charco & Dique voor u betekenen?

Bent u zelf geconfronteerd met signalen van de toezichthouder waaruit blijkt dat de naleving van wet- en regelgeving door uw onderneming tekortschiet? Heeft u van de AFM een boetevoornemen ontvangen waarin gewezen is op de procedure vereenvoudigde afdoening boetezaken? Of bent u benieuwd hoe u in een mogelijk boetetraject hierover het gesprek kunt aangaan met de AFM? Wij helpen u graag bij de beslechting van uw geschil met de toezichthouder of, beter nog, het voorkomen daarvan. Neem geheel vrijblijvend contact met ons op.