Rechtgesproken: Bepaling oneerlijk? Check uw algemene voorwaarden!

Wat speelde er hier?

De consument heeft in 2009 een hypothecair krediet afgesloten bij de aanbieder. Deze heeft in 2010 een wijziging aangebracht in de renteopslag van de hypotheek. Partijen zijn het oneens over hoe de bepalingen in voorwaarden gelezen moeten worden. De consument stelt dat de renteopslag alleen gewijzigd mag worden als hij in een andere risicoklasse komt. De aanbieder stelt dat op grond van de voorwaarden de opslag mag worden aangepast zonder dat hier een nadere voorwaarde aan verbonden is. Het gaat hierbij om de volgende passages uit de algemene voorwaarden:

“3. De geldverstrekker behoudt zich, zolang de geldnemer geen gebruik heeft gemaakt van diens recht van consolidatie, het recht voor om (één) andere grondslag(en) voor de basisrente te kiezen, dan wel om de in de offerte vermelde opslag te wijzigen. De geldnemer zal hiervan schriftelijk op de hoogte worden gesteld.”

en

“opslag op de basisrente: 1,30% op basis van de eerder genoemde risicoklasse”

De consument is van oordeel dat de bepaling om de opslag te wijzigen oneerlijk is en daarom vernietigd moet worden.

Wat is het oordeel van de rechter?

Voor de uitleg van overeenkomst gebruikt de rechtbank de zogenaamde Haviltex-maatstaf. Deze houdt in dat doorslaggevend is wat partijen hebben bedoeld en wat zij over en weer redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Omdat de eisende partij de overeenkomst als consument is aangegaan, heeft dat tot gevolg dat de voor de consument meest gunstige uitleg geldt als de bepaling op meerdere wijzen kan worden uitgelegd. Dit geldt op grond van artikel 6:238 lid 2 van het Burgerlijk Wetboek. De rechtbank is in dit geval echter van oordeel dat de passage over de renteopslag in de algemene voorwaarden niet op meerdere manieren kan worden uitgelegd: de wijziging van de opslagrente kan door de aanbieder zonder voorwaarden worden doorgevoerd.

Wel is de rechtbank het met de consument eens dat de bovengenoemde bepaling oneerlijk is. Zo gelden er dus geen voorwaarden voor een wijziging van de renteopslag en uit de voorwaarden is niet op te maken onder welke omstandigheden en met welke mechanismen de opslag dan zal worden gewijzigd. Daarmee is naar het oordeel van de rechtbank het evenwicht tussen de rechten en verplichtingen van de partijen ten nadele van de consument dermate verstoord, dat de bepaling als oneerlijk moet worden aangemerkt.

De rechtbank verwijst daarbij naar de Europese Richtlijn 93/13 over oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten (Richtlijn). Hierin is opgenomen dat een aanbieder de voorwaarden niet zonder geldige, in de voorwaarden vermelde redenen mag wijzigen. Uitzondering daarop is de situatie dat de consument onmiddellijk in kennis wordt gesteld van de wijziging en de consument de mogelijkheid heeft om de overeenkomst onmiddellijk op te zeggen. Deze aanvullende voorwaarden moeten ook in diezelfde algemene voorwaarden opgenomen zijn.

Omdat de aanbieder in dit geval geen informatie heeft verstrekt over hoe de opslag wordt vastgesteld en onder welke omstandigheden de opslag kan wijzigen, is de rechtbank van oordeel dat niet aan de vereisten uit de Richtlijn is voldaan. De aanbieder heeft in de voorwaarden opgenomen dat de consument de overeenkomst op elk moment kosteloos kan beëindigen. Toch is dit volgens de rechtbank niet genoeg om aan de voorwaarden te voldoen.

Het beroep van de aanbieder op verjaring wordt door de rechtbank eveneens aan de kant geschoven. De rechtbank verwijst daarbij naar het Europees Hof van Justitie. Als sprake is van een oneerlijk beding kan volgens deze Europese rechter geen beroep gedaan worden op verjaring.

Wat leert dit ons?

Dit specifieke voorbeeld gaat over een renteopslag bij hypotheken. De afgelopen jaren zijn meerdere zaken in de media verschenen over deze problematiek. Op 1 januari 2013 zijn over dit onderwerp aanvullende wettelijke eisen opgenomen in artikel 59aa van het Besluit Gedragstoezicht financiële ondernemingen Wft (BGfo). Los van dit specifieke voorbeeld geeft deze uitspraak een goed inzicht in de mate waarin de consument in zijn algemeenheid wettelijke bescherming geniet.

Deze uitspraak leert ons dat het erg belangrijk is voor aanbieders van hypothecair krediet om tijdens het Product Approval & Review Proces (PARP) de productvoorwaarden in nauwe samenhang te beoordelen met de productkenmerken. Een deugdelijke en begrijpelijke onderbouwing van de keuzes die daarbij zijn gemaakt is van groot belang. Als de aanbieder het recht inbouwt om tijdens de looptijd eenzijdig het rentetarief te mogen aanpassen, dan moet volstrekt helder zijn wat hiervoor de redenen (kunnen) zijn en welke referentie er vervolgens wordt gebruikt bij een dergelijke tussentijdse aanpassing.

Het belang van goede productinformatie- en voorwaarden wordt hier onderstreept. Bij eventuele onduidelijkheid wordt de lezing daarvan door de consument leidend. Om die reden is het aan te raden om uw algemene voorwaarden niet alleen vanuit strikt juridisch perspectief te laten reviewen, maar ook de begrijpelijkheid daarvan te laten toetsen door personen met een ‘buitenstaander’ (lees: consumenten) perspectief.

Aanbieders van financiële producten moeten adequate maatregelen en procedures hebben die waarborgen dat hun producten rekening houden met de belangen van de consument. Wilt u weten of uw onderneming op een juiste wijze invulling geeft aan haar PARP-verplichtingen? Download dan ons PARP e-paper.

Meer weten?

Heeft u vragen over de naleving van de toepasselijke wet- en regelgeving? Of heeft u daarover al een (dreigend) geschil met uw toezichthouder? Kom dan op tijd in actie! Lees meer over onze dienstverlening rondom geschillenbeslechting, of neem direct contact met ons op voor een geheel vrijblijvend, oriënterend adviesgesprek.