Belastingontduiking versus belastingontwijking
Maar eerst even een stap terug. Belastingontwijking is iets anders dan belastingontduiking. Belastingontduiking mag niet. Het is illegaal. Belastingontwijking is juist wel legaal. Maar is iets dat legaal is wel altijd moreel juist?
Legaal zo min mogelijk belasting betalen staat al lange tijd hoog op de maatschappelijke en politieke agenda. Veel mensen vinden belastingontwijking verkeerd. Of het nu om particulieren of bedrijven gaat: ze zien het ontwijken van belasting als ethisch of maatschappelijk ongewenst. Barack Obama zei het al in 2014: ‘I don’t care if it’s legal, it’s wrong’.
Barack Obama zei het al in 2014: 'I don't care if it's legal, it's wong'.
Obama zei dit toen als reactie op Amerikaanse bedrijven die via dochtervestigingen in Ierland miljarden dollars belasting besparen. Maar ook binnen Europa speelt dit onderwerp. Zo deden de Panama-papers veel stof opwaaien. Politici, profvoetballers en andere rijke en bekende mensen bleken hun geld te stallen in belastingparadijzen. Wettelijk mag het, maar moet het wel mogen? Hoe ver mag belastingontwijking gaan? Al snel werd ook de rol van banken en andere financiële ondernemingen bij belastingontwijking onderwerp van discussie.
De tijd was rijp om de bestaande manier van werken onder de loep te nemen. Daarom wees DNB banken er in 2017 op van hen te verwachten dat ze beter beschrijven waar zij de grens trekken. Banken moeten voortaan expliciet beschrijven in welke mate zij de risico’s van belastingontwijking door klanten wel of niet accepteren én onder welke voorwaarden. Na een uitgebreide consultatie stelde DNB vervolgens een aantal zogenaamde Good Practices op. Deze Good Practices voor het beheersen van de fiscale integriteitsrisico’s door banken werden in juli 2019 gepubliceerd.
DNB Good Practices
Kortom, DNB verwacht drie dingen van een bank:
- belastingontwijking wordt behandeld als een integraal onderdeel van de zogenaamde systematische integriteitsrisicobeoordeling.
- de bank heeft een concrete Tax Integrity Risk appetite wat betreft klantacceptatie en revisiebeleid.
- risico’s worden doorlopend herkend, zodat de juiste vervolgstappen kunnen worden genomen.
Voordat we bespreken hoe een bank hier in de praktijk mee om kan gaan, lichten we deze drie verwachtingen eerst nog wat verder toe.
Belastingontwijking als integraal onderdeel van de SIRA
DNB verwacht dat zogenaamde fiscale integriteitsrisico’s, niet alleen belastingontwijking, maar ook belastingontduiking, deel uitmaken van de risicoanalyse. In welke mate is er exposure naar belastingparadijzen? In hoeverre helpt de bank klanten bij het optimaliseren van de vermogens- of successieplanning? Kortom, waar en hoe loopt de bank fiscale integriteitsrisico’s door de belastingontwijking van hun klanten?
Tax integrity risk appetite
Ten tweede, verwacht DNB dat banken een zogenaamde Tax Integrity Risk appetite formuleren wat betreft klantacceptatie en revisiebeleid. Welke soorten activiteiten, klanten, structuren of deals zijn niet acceptabel voor de bank? Dit verschilt per bank. Sommige banken zijn erg terughoudend om zomaar doelvennootschappen te bedienen zonder een bredere klantrelatie. Het is dan immers erg moeilijk om voldoende inzicht te krijgen. Andere banken zullen een klant niet accepteren zodra er bepaalde juridische entiteiten in de klantstructuur zitten. Hiermee bedoelen we vanuit fiscaal perspectief risicovolle jurisdicties. Zulke vraagstukken helpen om de grens te bepalen en de Tax Integrity Risk Appetite concreet te maken.
Risico's herkennen
Ten derde: risico’s worden doorlopend herkend, zodat de juiste vervolgstappen kunnen worden genomen. Dit is veruit de moeilijkst uitvoerbare verwachting van DNB. DNB wil namelijk dat banken zowel bij het aangaan van een nieuwe klantrelatie als gedurende de dienstverlening risico’s herkennen. Sterker nog, ze moeten de fiscale integriteitsrisico’s niet alleen herkennen, maar ook opvolging hieraan geven. Dat is nogal wat. Dat betekent dat de processen en systemen rondom Customer Due Diligence,Deal Due Diligence en transactiemonitoring aanwezig moeten zijn, zodat:
- op risico’s op de juiste momenten naar boven komen,
- deze risico’s worden geanalyseerd, en
- dat dit tot de juiste vervolgstappen leidt.
Zo’n vervolgstap kan van alles zijn. Bijvoorbeeld een escalatie naar de compliance officer, bespreking van de klant in een risicocommissie, melding aan de FIU, exit van de klant of verhoogde monitoring.
Hoe moeten banken hier in de praktijk mee omgaan?
Fiscale integriteitsrisico's moeten structureel worden opgenomen in de SIRA, de risk appetite en het acceptatie- en revisiebeleid. Dus, linksom of rechtsom, een aantal dingen zullen moeten worden bepaald en beschreven.
Voor het ontwerpen van processen werkt een op risk gebaseerde en pragmatische aanpak meestal goed. Een voorbeeld: stel je een particuliere klant voor met alleen een binnenlandse betaal- en spaarrekening en hypotheek. Zo'n klant heeft in principe een zeer beperkte belasting risk voor de bank. Dit zal zo blijven tenzij er in de loop van de relatie rode vlaggen opdoemen. Zo'n rode vlag kan bijvoorbeeld zijn dat de klant regelmatig grote bedragen overmaakt naar een rekening in een belastingparadijs. Maar zonder rode vlaggen blijft zo'n klant een laagbelastende risk.
Het opsporen en herkennen van risico's wordt een stuk lastiger bij complexe klantrelaties. Bijvoorbeeld een buitenlandse vermogende klant met rekeningen in meerdere landen. Of een zakelijke relatie die gebruik maakt van offshore entiteiten. Een klant die slechts gedeeltelijk bankiert met zijn grote bedrijf of aanzienlijke vermogen. Of banken die zelf gerichte activiteiten hebben op het gebied van vermogensplanning in landen die als belastingparadijs worden beschouwd.
Deze specifieke klantgroepen en activiteiten vereisen meer tijd en aandacht. En vooral bij het beoordelen van de mate van fiscale integriteit risk. Dit vereist immers expertise. En deze benodigde expertise is vaak niet aanwezig in de compliance organisatie. Van cruciaal belang in zo'n case is de samenwerking tussen de business, compliance en fiscalisten. Alleen door samen te werken kan de bank de fiscale integriteit goed beoordelen risk.
DNB Good Practice als richtlijn
DNB verwacht dus veel van banken. Maar is het echt de taak van de bank om legale belastingontduiking tegen te gaan? Natuurlijk kwam die vraag de afgelopen jaren aan de orde. Tijdens de consultatiefase van de nota Goed practices van DNB mopperden sommige banken hier en daar echt. Volgens hen werd de poortwachtersfunctie die banken vervullen door DNB te ver opgerekt. Natuurlijk hebben banken de wettelijke plicht om te voorkomen dat ze illegale belastingontduiking faciliteren. Maar de rol die DNB hen gaf bij legale belastingontduiking vonden ze te ver gaan. DNB was het daar niet mee eens.
Maakt dit van DNB's Goede Practices de minimumstandaard in risk management voor belastingontduikende klanten? Niet precies. Het betekent wel dat banken slim genoeg moeten zijn om hun beleid en processen te toetsen aan de Goede Practices die DNB beschrijft. Het is vervolgens aan de banken zelf om hun eigen afwegingen te maken.
Meer weten?
Wil je meer weten over juridische en maatschappelijke ontwikkelingen op het gebied van fiscale integriteit? Volg dan onze e-learning Fiscale integriteit Awareness . In deze training leggen we uit wat de verschillen zijn tussen belastingontduiking, belastingontwijking en belastingoptimalisatie. Verder leer je wat de verwachtingen zijn van toezichthouders en welke internationale (wettelijke) initiatieven er zijn om belastingontwijking te voorkomen.
